Teksty źródłowe cz. II

Opublikował Mieczysław on pt., 05/03/2013 - 22:44

Ordynacja Królewskich Puszcz z 1641 roku. Wyd. Wilno 1871 r. ss -3- 29 (Ordinaciâ korolevskih" puŝ" v" lĕsničestvah" byvŝago Velikago Knâžestva Litovskago)

 

Ordinatija puszcz i. k. m. W. X. L. w leśnictwach nizey opisanych, w uniwersale y w instructii i. k. m. ich maciom pp. Commisarzom daney liquidowanych, która ordinatia i. m. pan Piotr Dogmat Isaykowski – łowczy w. X. L.., wielebny Igo-mść x-dz Jan Pac – kanonik Wileński, secretarz igo k. m., y iegomśc pan Krzysztoph Białozor – marszałek Upitski, w r. 1636, in Novembri zaczęli y, po aprobatii od i. k m. odpawując ią w roku 1637 y w leciech przeszłych continuowali; który rejestr tey ordinatii przeze mnie Pawła Srzedzińskiego – pisarza i. k. msci skarbowego W. X. L, przy ich mościach, panach komisarzach będącego, porządnie zgotowany i napisany

  

Leśnictwo rudnickie i międzyrzeckie

Dzierżawy natenczas i m. p. Pana Teodora Maydela i dworzanina i. k. mości. Porządek puszczy Rudnickiej rozdielony na kwatery nr 4, także ostempów specifikowanie y osocznikow postanowionych na wołokach pewnych, y powinnościach ich.

Kwatera Nr 1 Royst nazwana, za mostem w Rudnikach. W tey kwaterze ostempów № 36.

1. Za Prudem konec

2. Rekieciow konec

3. Konty

4. Ogrod

5.Ogrod

6. Ogrod

7. Rapiens

8. Rokiec

9. Przytaszyn

10. Kurklisz

11. Iudzierbisz

12. Szoło

13. Szoło

14. Szoło

15. Szołtupisz

16. Bendrymiszki

17.Zaprudy

18. Akmieniwa

19. Iamkodobie

20. Ogrod

21. Kiermasze

22. Slinogorz

23. Bredomirost

24. Piłayte

25. Łakinia

26. Slauzel

27. Wilkiszki

28. Berzolaty

29. Berzolaty

30. Komarski

31. Przyieszy

32. Gierajtesz

33. Gulbina

34. Szenkarciszki

35. Małe Szenkarciszki

36. Rapieia

Osoczników do tej kwatery Nr 1: z Rudnik, Raściun i Neglimon ze starszym osocznikiem albo dzisiątnikiem – Nr 27 pod któremi włk 14. Tey liczby starszy osacznik lub dziesiątnik – na włoce Nr 1, a pod władzą onego – każdy osocznik na pułwłoczku – osocznikow Nr 26, mianowicie:

 

Z Rudnik miasteczka osoczników 11, włok 6.

 1. Starszy osocznik dziesiątnik Kasper Maciejewicz włka 1.

2. Szczęsny Ysiuszkiowicz włk ½

3. Czepul Czuczkowicz włk ½

4. Andruk Stancewicz włk ½

5. Symon Pronckowicz włk ½

6. Gryg Ciuckowicz włk ½

7. Andrzey Stanisławowicz włk ½

8. Ian Gofel włk ½

9. Symon Gryszeiewicz włk ½

10. Ian Ciuckowicz włk ½

11. Jerzy Gofel włk ½.

W tych Rudnikach nad osocznickie włoski, dosadnych włok 6, to-jest na strożow do dworu –go k-ej m-sci wolna włka 1, a na powinności y czynszy włk 5. Morgow albo przerobów w puszczy na kop. Lit. 17 ¼. Powinność stróżów y czynszowych poddanych po ordinati puszcze y pana leśniczego, także po napisaniu powinności osocznickiey y myśliwca przy liqvidatii włości będzie.

 Wieś Macelance w puszczy włka 1, morgow 5. Pośrodku ostempow poddani mieszkają, niemała się szkoda w puszczy dzieje y zwierz się straszy; przeto jako się w ordynarii pana lesniczego dołożyło, poddanych tych Mąciulańców, którzy przy włości liquidowani s powinnością będą, ma pan leśniczy zniesć y na insze miejsce sposobne wysadzić, a wzglendem przesiedlenia folgę im zwyczajną uczynić powinien będzie.

 

Z Rasciun wsi osocznikow 12 № włk № 6.

1. Ian Piłowicz włk ½

2. Stasiuk Bojarasz włk ½

3. Tasiuk Wencławowicz włk ½

4. Stanisław Procewicz

5. Maciuk Iamelewicz włk ½

6. Iakob Boiarowicz włk ½

7. Kasper Szymonowicz włk ½

8. Gryg Szymonowicz włk ½

9. Mikołay Połowicz włk ½

10. Mikołay Macieiwicz włk ½

11. Tomuk Macieiwicz włk ½

12. Adam Piłowicz włk ½

W tych Rasciunach, nad osocznickie włoki dosadnych 8, to-iest na woyta wolnę włkę ½, a na powinności y czynszu włk 7 ½ w puscie włka 1. Naddatkow do włok – morgow № 6, przy tych morgach sianożentek na wozow 8-m, s których płat idzie. A drugich sianożentnych morgow 15, nad rzeczką Wiszyńcą, do włok naddanych, także z błota Girwiszek morgow 15, że go nie koszą, albo mało co, s tych morgow nic nie płacą. Dawali też sprawę Roscinucy, iż do Girwiszek maiętnosti imć pana Hlebowicza zabrano im gruntu pola jednego włoki trzeć jedną.

 

Ze wsi Neglimoni osoczników №4, włk. 2

1. Mikołay Czobotarowicz włk. 1/2

2. Waluk Drutel włk. ½

3. Wojciech Kłoczko włk. 1/2

4. Jasiuk Minaycisz włk. 1/2

W tych Neglimoniach nad włoki osocznicke, na powinności y czynszu osadna włoka №1, w puście włk 5, morgow przy tey wsi №4. Powinność przy włości będzie opisana.

Kwatera №2, Stanowiszcze nazywana za wsią Miadziony. W tey kwaterze ostempow №18.

Ostempy:

1. Ikąd

2. Czerwia

3. Islisz

4. Audunop

5. Iagłowe szoło

6. Izdo

7. Szoło Ruszyliskie

8. Ruszyliszki

9. Wielki Rost

10. Royst

11. Karklina

12. Karklina

13. Ruda

14. Berzyny

15.Mykmaryska

16.Wyrwa szoło

17.Peławyski

18.Szyłoc

 

Osocznikow do kwatery wtorey, Stanowiszcze nazywaney z dziesiątnikiem - № 10, na włokach 5 1/2, mianowicie z Miadzion wsi starszy osocznik albo dziesiątnik – na włoce № 1, a pod władzą iego – na pulwłoczku każdym osocznikow - 9.

 Starszy osocznik – dziesiątnik Ławryn Iurowicz włka 1

1. Misiuk Marcinowicz włk ½

2. Szymuk Marcinowicz włk ½

3. Ambrozy Iukowicz włk ½

4. Piotr Mackunowicz włk ½

5. Piotr Tomszowicz włk ½

6. Mikołay Bomblicz włk ½

7. Szczepuk Isad włk ½

8. Stasiuk Żyłonowicz włk ½

9. Baltruk Żyłonowicz włk ½

W tey wsi Miadzionach, krom włok osocznickich na powinności y czynszu osadnych włok 2 y 7/8, naiemnych 6 ¾; a w puście mere włk 4 y 7/8. Morgow przy pomienioney kwaterze Stanowiszcze № 11 1/2. Zaścianek pod puszczą na kop. lit. 2, drugi zaścianek po koncu włk z Oran wsi Olkinickiey, nowo wyrobiony pod puszczą rudnicką na kop. 7. Powinność z włok dosadnych, najemnych z morgow i zaściankow, przy włosci opisana będzie. Dawali tez sprawę Miadzioncy isz zaścianku ich na beczkę gruntu oromego pan Oborski sobie przywłaszcza, a onym broni pachać.

 

Kwatera № 3, nazywana Łakinia, pod Ligoniami

W tey kwaterze ostempow № 29.

Ostempy:

1. Woyra

2. Woyra

3. Łaybuna

4. Nietecz

5. Woyra

6. Borakowa Noga

7. Barszuki

8. Nietecz

9. Fortele

10. Scieszka Rakowa

11. Mamowicz

12 Ieziorca

13. Czarny

14. Wortele

15. Purwina

16. Karkały

17. Koniec Karklicza

18. Karmielisz

19. Bałtupis

20. Ryntewciska

21. Krempia

22. Pracunum Paszelisz

23. Biskupiszka

24. Woyra

25. Dzwizdanoga

26. Papieia

27. Kupiecisz

28. Nowy ostemp

29. Zwydziszka

 

Osocznikow do kwatery № 3, Łakinia nazwaney, z dzisiątnikiem - № 21, na włokach № 11, z Ligon wsi, mianowicie:

1. Starszy osocznik - dziesiątnik Tomasz Puczynski na włoce 1

2. Stanisław Macieiewicz włk ½

3. Szymon Macieiewicz włk ½

4. Marcin Szołdzisz włk ½

5. Walenty Paszkiewicz włk ½

6. Jan Macieiewicz włk ½

7. Mikołay Gagysz włk ½

8. Marcin Błażukowicz włk ½

9. Tomasz Ciuszowicz włk ½

10. Jerzy Szobaczewicz włk ½

11. Symon Bołowicz włk ½

12. Philip Puczynski włk ½

13. Jakob Mikołaiewicz włk ½

14. Jakob Benciowicz włk ½

15. Walenty Macieiewicz włk ½

16. Marcin Stasielowicz włk ½

17. Matys Sobacowicz włk ½

18. Mikołay Ławrymowicz włk ½

19. Mikołay Szarukowicz włk ½

20. Ambrozy Paszkiewicz włk ½

21. Jan Paszkiewicz włk ½

W tey wsi Ligoniach, nad osocznickie włoki, na powinności y czynszu – włk 9, morgow przy tey wsi № 10. Zascianek na starych przerobkach, iadąc ze wsi do puszczy, po lewey ręce, - na kop. Lit. 18. Drugi zaścianek przy gościńcu Połuskowskim – na k. Lit. 18. Czwarty zaścianek nowych przerobów, przy granicy Korbuciańskiey – na k. Lit. 20. Zosobna Rudniczanie pod ta kwaterą Ligońską, przy scienie Skorbuciańskiey przerobków maią na zl. 36. Powinność z włok, zaścianków y morgów przy włości opisana będzie.

 

Kwatera № 4, nazywana Królewska Gaci, pod wsią Mikaszuny alias Popiszki. W tey kwaterze ostempow №19.

 Ostempy:

1. Cyndzina

2. Jodiup

3. Jodiup

4. Karklina

5. Dyszkiszki

6. Małe Dyszkiszki

7.Wartela

8. Nowy Ostemp

9. Barwłayta

10. Łomy

11. Zioklisz

12. Perciup

13. Giera

14. Zwierzyniec

15. Żukowa

16. Aszkinie

17. Żuk

18 Ciuro

19. Trokielisz

Osoczników do kwatery 4-j nazwaney Królewska Gać, z dziesiątnikiem № 8, na włokach № 4 ½ z Mikaszun wsi, alias Popiszek, mianowicie:

1. Starszy osocznik - dziesiętnik Saul Ciuckowicz na włk. 1

2. Marcin Myczko włk. ½

3. Piotr Myczko włk. ½

4. Bałtruk Błazukowicz włk. ½

5. Stanisław Janowicz włk. ½

6. Matuk Mykonowicz włk. ½

7. Stephan Szewukowicz włk. ½

8. Szewul Bekiesz włk. ½

W tych Mikaszunach, nad włoki osocznickie, na powinności y czynszu – włk 2 ½. Która powinność y czynsz, po ordinati puszcze pana leśniczego, także po napisaniu osocznickey powinności y myśliwca przy liquidatii włości opisana będzie. Także wieś rybacka Popiszki y Ciahła, Międzyrzecz, zatem jeziora, łąki dworne oyców Bernardynów y szlacheckie będą opisane.

Przy tey kwaterze № 4 Królewska Gać (włok dwie grunty- gdzie niegdy rudnia była), nazwanego Jaskowszczyzna; które włoki Saul Ciuckowicz, starszy na ten czas osocznik, dzierżąc, płacił czynszu kop 4. Te włoki myśliwcowi – szlachetnemu Adamowi Kienowi są naznaczone, które się w powinności onego liquidowały.

Sumariusz porządku puszcze Rudnickiey, na cztery kwatery rozdzieloney.

 W kwaterze № 1 Royst nazwana ostempów - № 36. Osocznik starszy na włoce, a pod władzą iego na puł-włoczku każdego postanowiono osocznikow - № 26.

W kwaterze № 2 Stanowiszcze nazwaney, ostempow № 18. Osocznik starszy na włoce, a pod władzą iego napułwłoczku każdego postanowiono osocznikow № 9. W kwaterze № 3 Łakinia nazwaney ostempow № 29. Osocznik starszy na włoce, a pod władzą iego na pułwłoczku każdego postanowiono osocznikow № 20.

W kwaterze № 4 Królewska Gać nazwaney ostempow № 19. Osocznik starszy na włoce, a pod władzą iego na pułwłoczku każdego postanowiono osocznikow № 7.

Suma ostempow: №102

Starszych osocznikow № 4, włok № 4.

Pod władzą ich osob: № 62, włok № 31.

 

Ordinatia panu leśniczemu

Naprzod pan lesniczy powinien będzie wiedziec o granicach pusze dzierżawy swey y tego postrzegać a często inquirować, żeby kto z przyległych puszcz i.k. mści nie zaymował, granic nie psował, w drzewie y zwierzu szkody nie czynił, barci nie wyrabiał, sianożęci nie trzebił, morgów nowych nie przerabiał, y wchodów w tę puszczę aby nikt bez prawa sobie nie przywłaszczał. A gdzie by kto w puszczach i.k. mości do sianożęci, jezior y barci wchody iakie pretendował, dowiedzieć się, za iakiem by to pretextem y prawem czynił, coby za wchody y iako wielkie miał; a o tym wszystkim i.k. mości oznaymić. Drzewa żadnego, stoiącego, na budowanie godnego, aby pan leśniczy nie dawał, ani na potrzebę dworną, pogotowiu na swoię własną, bez osobliwego listu y pozwolenia iego. k-ey mości, wycinać nie kazał: a na suche drzewo tak stoiące iako y leżące, aby sam kwity dawał, żeby nikt bez wiadomości iego nijakiego drzewa s puszczy nie wywoził. Co aby porzadniey szło powinien się będzie, co czwierć roku, z osocznikami starszemi, przy bytności myśliwca i.k. mości, rachować o zwierzu, tak na i.k. mości ubitym, iako y zdechłym wiedzieć, i to wszystko do xiąg kazać zapisować. Osocznikow tak starszych yako pewnych, na instancją myśliwca sądzić y według wystempku karać. Czynienia dróg nowych przez puszczą, a osobliwie przez ostępy, ze wszech miar bronić. Diegciów, popiołow, smoły, ani żadnych innych towarow w puszczy, bez woli y osobliwego i.k. mości pozwolenia, nie wyrabiać, pogotowiu rudy kopać w ostempach nie pozwalać, gdyż przez kopanie sianożęć psuią, zatem żyru dla zwierza ubywa y zwierz bywa straszen. A iż w puszczy Rudnickiey przez poddanych, Macuilanow nazwanych, którzy pośrodku ostempow domami mieszkają, nie mała się w puszczy szkoda dzieje, y zwierz się straszy, przetoz tych poddanych pan leśniczy znieść i na inne mieysce sposobne wysadzić a względem przesiedlenia folge im zwyczayną uczynić powinien będzie.

 

Powinność osoczników Rudnickich

Dla lepszego porządku, ta puszcza Rudnicka, z woli i.k. mości, pana naszego miłościwego, rozdzielona iest na cztery kwatery y ostempy w kwaterach opisane. A do pilnowania puszcz i kwater, czterech osocznikow starszych obraliśmy y każdemu z nich włokę wolną na osocznictwo naznaczyliśmy, s których włok niakich powinności panu leśniczemu pełnić nie maią, tylko powinni będą, każdy swoie kwaterę y iako nayczęcściej, obieżdżać, y wszelkich szkod, tak w drzewie, y iako w zwierzu – postrzegać, nikomu drzewa, tak surowego iako y suchego, bez kwitow i-go mości pana leśniczego nie wydawać. A każdey czwierci roku przed i-go moscią panem leśniczym, przy myśliwcu i-go k-ey mości, rachować się y dawać sprawę, tak o zwierzu na potrzebę i.k. Mości ubitym, lubo gdyby które zdechłe postrzegli, iako też o wyrąbaniu drzewa, y wszelkiey inszey, ieśliby, którą postrzegli oznaymić. W czem osocznicy starszy sprawiedliwie i prawdziwie się zachować nic przed panem leśniczym nie utaiaiącm maią pod zapłaceniem szkody, ieśli by się iaka za ich niedozorem w puszczy stała, y degradowaniem z urzędu.

Insi zaś osocznicy, których sześćdziesiąt y dwóch obraliśmyy każdemu z nich po puł-włoki gruntu na to naznaczyliśmy, powinni będą, wespuł z e starszymi osocznikami, puszcze pilnować, mosty mościć, drogi do ostempów naprawować, y koło ostempów ścieżki na płachty przeczyszczać, w łowy kiedy y kędy każą, po iednemu s pułwłoki chodzić, nie wuprawuiąc starych ani małych, ale chłopów hożych y do tego sposobnych, iakich na ten czas obraliśmy. A ma ich zawsze chodzić w liczbie na łowy, gdy im dokąd każą, starszych osoczników dwóch, a innych pięćdziesiąt y ośm. Przy puszczy, zaś dla pilnowania, maią zostawać starszych osoczników dwóch a innych czterech. Ciż osocznicy powinni będą podwody pod myślistwo i.k. Mosci, gdy będzie trzeba dawać, dwor i.k. mości w Rudnikach oprawować, drzewo wozić, y za dodaniem cieśli od pana dzierżawcy budować, mosty na gościńcach, wespuł z innemi ciahłemi poddanemi, naprawować, y aby nikt w puszczy nowych morgow nie przerabiał, sianożęci nie trzebił, a do dawnych aby w puszczą ze psami, ani z orężem nikt nie wchodził, - postrzegać y bronić maią. A nadte opisane powinności, mianowani osocznicy z włok, sobie na osocznictwo nadanych, żadnych powinności panu leśniczemu pełnić y oddawać nie będą powinni; ale iako od płacenia czynszów, ssypania dziakła, także z wszelakich innych powinności wolni być maią. I gdzieby, mimo opisane ich powinności panowie leśniczy na osoczników iakie insze ciężary wkładali, tedy osocznicy panu łowczemu w-go k-a Litewskiego oznaymić to maią.

  

Powinność myśliwcza

 Myśliwiec w leśnictwie Rudnickim - szlachetny Adam Kień, od i-ego królewskiej mości uprzywileiowany, powinien będzie z osocznikami naznaczonemi, puszcze Rudnickiey pilnować, szkody w zwierzu y drzewie postrzegać, osoczników doglądać, kwatery obieżdzać, y relacje starszych osoczników, które przed panem leśniczym, co czwierc roku czynić powinni weryficować. A gdzie by się ynaczej na kwaterze którego osocznika starszego, a niżeli on referował, pokazało, powinien to będzie panu leśniczemu oznaymić y na tego osoczniki instygować, a pan leśniczy osoczników, według wystempku ich, powinien będzie osądziwszy karać. Względem które prace na ten urząd swóy, podług rozkazania i-go k-ey mości, w puszczy Rudnickiey przy kwaterze, gdzie nigdy rudnia była, dwie włoce gruntu nazywanego Jaskowszczyzna, które dotąd Saul Ciuckowicz, ieden z osoczników starszych na czynszu trzymał, onemu naznaczylismy; s których żadney powinności panu leśniczemu pełnić nie będzie powinien, pogotowiu do iurisdiki pana leśniczego należeć nie ma, ale z nim forum każdemu, który by co do niego pretendował, a w powinności swey się nie zachował, przed panem łowczym w-go k-a Litewskiego, z którego pan łowczy każdemu ukrzywdzonemu sprawiedliwość podług prawa uczynić powinien będzie salva appelatione in criminalibus do i-go k-iey mości.

 

 Włość leśnictwa Rudnickiego y powinność włok czynszowych

 Rudniki, względem wieznych domów, miasteczkiem nazywaią, s których ieno kapszczyznę[1] od piwa i gorzałki do dworu płacą. W pierwszey, pierwszey od dworu, po prawej ręce za kościołem(krom domu xiędza plebana) poddanych i osocznickich domów - № 16, w tey liczbie wiezdnych domów albo karczem, s pogorzelcem, który się buduie - № 6. S których sześci domów ieden dom wiezny poddanemu Samuelowi Natorowiczowi na dwor wzięto było, który się onemu dekretowi rewizorskiemu przysądził, gdyż y z gruntu do pomienionego domu przynależącego płacie, iako s pół-włoki, krom kapszczyzny kopę Litewską. W drugiey, pierwszey od mostu y z dworu idąc, po lewey stronie domów № 15. A za mostem, na osadę nową, dało się s powinnością grunt Ianowi Rożanowskiemu, bakałarzowi, w liczbie piętnastu, wieznych domów s dwiema pogorzelcami - № 5. kapszczyzny do dworu z domów wieznych, z domu na każdy rok od piwa po kopie Litewskiej, a od gorzałki po puł kopy, także pogorzelcy po expirowaniu liberatii – lat czterech, płacić będą. Włok w Rudnikach, dla błot y wod z dawnych czasów bez pomiary liczą № 12 ¼. S którey liczby na osoczniki iako zwysż przy początku puszcze opisano, - włk 6. Na stróżów pięciu braci – włoka № 1, na czynszu włok № 5 ¼. Morgów albo przerobków w puszczy za Mereczem kop Lit. № 17 ¼, a przy wsi Ligoniach – na kop Lit. 36.

 

Powinność stróżów y czynszowych poddanych

 Stróżowie s włoki nic nie płacą, ieno stróż przy bytności króla i-go mości w przez dzień y noc koleią. Łąki też dworne, z drugimi sąsiady, z gwałtu sprzątać powinni.

Od poddanych czynszowych z włok 3 ½ – po kop 2, z czwierci włoki, względem ogrodu y sianożętek płaci Stanisław Żebrak – kopę 1, z włok № 1 ½ – kop półtory, Stanisław Rudis – z gruntu, Wory nazwanego, za mostem, nad Mereczem rzeczką, pod puszczą leżącego, który się onemu dekretem rewizorskim przysądził, - ma płacić – iako od roku 1612 dawał, - po groszy 48 litewskich. A pan Rożanowski, bakałarz, z gruntu Pokalna y Podworzyszczem nazwanego, w roku 1632 na osadę nadanego, s przysądu rewizorskiego w roku 1637, iż nie siał oziminy, czynszu z gruntu i sianożętek ma dać kopę litewska, a w przyszłych latach po dwie kopy płacić ma. Z morgów albo przerobków – od beczki zasianey – po groszy 12 litewskich płacić maią. Roboty od czynszowych poddanych na żniw y młodźbę do Międzyrzecza (krom Rożanowskiego bakałarza, do dwuch lat wolności od roboty y gwałtów, na pobudowanie onemu przez nas rewizory nadaney) z każdey włoki przez rok - dni № 12 łąki dworne w Rudnikach z gwałtu sprzątać.

Wieś Macelancy – w puszczy, pod ostempami, poddanych na włoce № 1, y na morgach 5 № 4. Czynszu dotąd każdy płacił s ćwierci włoki – po kopie litewskiej, a z morga - po groszy 12, od łyk każdy - po groszy 50, kołodziejów № 2, każdy - po kopie. Czyni od nich prowentu kop 10. 20. roboty od wszystkich № 4 przez rok do żniwa y młodźby – dni 12. Łąki iednak dworne z gwałtu, zarowno z drugimi poddanemi, sprzątali. Tych Maciulańców (iako się panu leśniczemu w ordinatii napisało) że się od nich w puszczy szkoda nie mała dzieje y zwierz się straszy; przeto onych pan leśniczy na inne sposobne mieysce wysadzić, a względem przesiedlenia folgę im zwyczayną uczynić powinien będzie.

Wieś Raściuny wlok 15. S ktorey lidzby włok – wolne na osokę № 6, a na woyta wolne włok ½, a na powinności włok 7 ½, a w puście włoka № 1. Czynszu z włoki – po groszy 73, gęś – 1, kur – 2, iaiec – 20; s pustey włoki gdy ią naymuiąc zasiewają – kop 2 ½ płacą, z sianożętek przy morgach, które po końcu włok swych maią, płacą - kope jedną. Z mofów sianożętnych - № 15, nad rzeczka Wiszyńcą, dali poddani sprawę, że s pomiaru do włok ich są przydatkami, zaczem płacić nie powinni. Także z błota, leżącego pod dworem iego mści pana Hlebowicza, tegoż nazwiska Gierwiszki, iż trawa do koszenia nie jest zgodna dlatego nie płacą.

Wieś Niegliomony – włok 8. S ktorey liczby na osoke do kwatery -Royst nazwaney – włok 2, na powinności – włoka 1, na puście włok 5. Morgow przy tey wsi – 4. Czynszu z włoki osadney – groszy 73, gęś – 1 kur – 2, iaiec – 20. A z morgow № 4- z morga – po groszy 6. Powinność z włoki do żniwa y młodźby – dni 12 przez rok. A do sprzątania łąk dwornych - z gwałtu. S pustych włok 5, które gdy naimuią , od beczki zboza posianego – po groszy 12 litewskich daią, w czym nie mała jest szkoda i uyma w prowenciech iego k-ey msci, zwłaszcza gdy pognoie wypaszą naymować onych przestaną; zacze pan dzierżawca starac się m. aby były przyięte.

Wieś Miadziony – włok 20. S którey liczby na osoczniki do kwatery wtorey, nazwaney Stanowiszcze, włok 5 ½ na powinności – osadnych włok № 2 7/8; naiemnych włok – 6 ¾, w w puście mere – włok 4 7/8. Morgow tey wsi przy pomienioney kwaterze - № 11 ½. Zaścianek pod puszczą – na kop litewskich 2. Drugi, nowowyrobiony, po końcu włok, z Oran wsi Olkienickiey, na kop lit. 7. Z osadnych czynszowych włok 2 7/8, czynszu z włoki – groszy 40. dziakła żyta – kop lit. 1, owsa – kop. lit. 1, gęś- 1, kur – 2, jaiec – 20. Powinność roboty do żniwa y młodźby przez rok z włoki - dni 12. Łąki dworne z gwałtu sprzątać; zyto dziakielne zasiac y zabronowąć. Naiemnych włok – 6 y ¾. Czynszu z włoki za wszystkie powinnosci – po groszy 75. Z morgów № 11 ½ y z zaścianków dwoch – na kop. Litewskich 9. Z morga i od beczki – po groszy 12 lit. dawali też sprawę z tey wsi Miadzią poddani przed nami rewizorami, ze pan Oborski zaścianku na beczkę, onym przynależącego, iz do iego gruntów przyległ – broni.

Wieś Ligonie – włok 20. S który lidczby na osoke do kwatery trzeciey, nazwaney Łakinia, iako zwysz opisano, włok 11, na powinności włok 9. Morgow przy tey wsi № 10; zaścianków - 4: pierwszy na starych przerobkach, idąc ze wsi do puszczy, po lewey ręce, na kop. Lit. 18; drugi przy gościńcu Połukońskim – na kop lit. 30; trzeci przy boku włok Ligońskich, na kop. Lit. 18; czwarty zaścianek nowych przerobków przy granicy Skorbucinaskiey – na kop lit. 30. Z włok № 9 na powinnosci – czynszu z włoki – po groszy 40, dziakła żyta – kopa lit. 1, owsa – kop. Lit. 1, gęś – 1, kur – 2, iaiec 20. Powinnosc do orania y młodźby przez rok z włoki – po dni 12. Łaki dworne z gwałtu sprzątać,. Zyto dziakielne zasiać y zabronowąć. Z morgów 10 – z morga każdego po groszy 6. Z zaścianków 4 na kop lit. 86 płacą od każdego – po groszy 12 lit. Z osobna Rudniczanie, iako przy Rudnikach opisało, maia pod puszczą Ligońską przerobkow przy granicy Skorbucinskiey – na kop lit. 36.

Wieś Mikaszuny alias Popiszki – włok 7. S ktorey lidźby do osoki na kwaterę czwartą, nazawaney Królewska Gać iako zwysz przy porządku puszcze opisano włok 4 ½, na powinności włok 2 ½. Czynszu z włoki po kop 2. Powinność robot do żniwa y młodźby – z włoki po dni 12. Łąki dworne z gwałtu sprzątać. A co się tknie Jaskolszczyzny gruntu włok № 2, które włoki myśliwcowi i. k-ey mści są nadane; przeto się przy porządku puszczę pomienoney kwatery czwartey liquidowało y w powinności iego specificowało.

Wieś rybacka Popiszki – włok 10 ½. Z tey lidżby na rybaki wolnych włok 7, na kowala włoki wolney ½ w puście mere włok № 3. Powinność rybaków – ryby swemi sieciami do dworu co dzień łowić, krom niedziele i świąt uroczystych. A nadto ani czynszu ani inszey powinności pełnić nie powinni. Kowal s puł-włoczka przy robocie dworney płaci - groszy 40. S pustych włok 3- ch gdy naymuią, do beczki zasianego zboża płacą po 12 groszy lit. Także z zaścianku przy tey wsi nazwanego Papedenis na kop lit. 8, płacą od beczki po groszy 12 lit.

Wieś ciahła Międzyrzecz, włok 18. W tey lidżbie - osadnych włok 8 ¼, a w puście włok 9 ¾. Morgów № 38, osadnych włok 8 ¼. Na ciwuna wolne włoki 1/3. A z włok 7 21/34 – z włoki czynszu po 18 ½ dziakła z włoki owsa kopa, siana woz 1, gęś – 1, kur – 1, iaiec 10. Roboty z włoki na tydzień po 2 dni, straż koleią po iednemu. S pustych włok 9 3/ 4 ieśli kto naymuie – z włoki po groszy 12 lit. płaci. Z morgów 38, z morga daią po groszy 7.

Summariusz włok, morgów przerobków y zaścianków, a także prowentu włości leśnictwa Rudnickiego i Międzyrzeckiego na rok 1637

 Włok wszystkich tey włości - № 111 ¾ . S ktorey liczby na osocznikow, iako zwyą iest opisano przy porządku puszcze, starszych № 4, - po włoce; a pod władzą ich osob 62 – na każdego po pół-włoki, włok 35. Na stróżów do dworu i. k. mości w Rudnikach – włoka 1.

na ciwuna w Międzyrzeczu – wolne włok 1/3. na woyta w Rasciunach - wolne włok ½. Na rybaki w Popiszkach, którzy ieno ryby łowią, włok – 7.

 na czynszu i powinnosci – osadnych włok № 37 1/6 y 3/8. Naiemnych włok, s których co rok płacą - № 6 ¾. A w puście mere – włok 23 5/8. Morgow od przerobkow y w zaściankach na kop 224 ¾.

Z osobna – włok 3, od Międzyrecza przy Swietnickim gruncie leżace, które niegdy Tatarzyn trzymał, po śmierci iego na kościoł te włoki i. Mść pan starosta Żmudzki, iako naonczas dzierżawca puścił.

Prowent z włok czynszowych i z morgow.

Z Rudnik miasteczka, krom kapszczyzny, z włok 5 ¼ y z gruntu -Wory i Pokalna nazwanego, s przerobkow Rudnickich y pod puszcza Ligonską, - na kop. Lit. 53 ¼ na rok 1637 – czynszu kop21:57.

Od Macielanców, którym pan leśniczy, dla przeszkody w puszczy, do inney wsi roskaże się przenieść, z włoki 1, morgow 5, od łyk i dwuch kołodzieiow, kop 10:20.

Z Raściun wsi z włok 7 ½ y z morgow sianożetnych na wozow 8 -kop 10:7;5.

A s pustey włoki, gdy naimuią, - kop 2 ½ daią.

Z Neglimon z włoki 1 y z morgow 4 – czynszu kop. 1;37.

Dziakła: gęś 1, kur 2, iaiec 20. Na pustych włokach, których № 5, gdy kto naymuie, od zasianey beczki zboża płaci każdy – po gr. 12 litewskich.

Z Miadzion wsi, z osadnych włok 2 7/8, z naiemnych wlok 6 ¾ , z morgow 11 ½ y z zaścianków dwóch na kop lit. 9 czynszu kop14: 17 : 2 ½.

Dziakła z osadnych włok: żyta kop litewskich 2 ½. Owsa kop 2 7/8, gęś – 2 7/8. kur 5 ¾ , iaiec - № 57 ½.

W puście mere nie naimuią – włok № 4 y 7/8.

 Łąki przy wsi Miadzionach, po akach dwornych niżey opisanę będą, którez dworu naymuią za złtych 94: 27 ½, - czyni kop 37: 58.

Z Ligoń wsi czynszu z włok 9, morgów 10, y z zaściankow na złot. 86, kop 24: 12.

Dziakła: zyta- kop 9, owsa – kop 9, gęsi 9, kur 18, iaiec kop 3.

Z Mikaszun z włok 2 ½ czynszu kop 5.

Ze wsi Popisze rybackiey – od kowala s pułwłoczka czynszu złotych 40. Z zaścianku przy tey wsi – kopa 1:36.

S tey wsi Popisze rybacuyz jezior Rudnickich, które nizej będą opisane, arendy na Kaden rok plaćą – kop 160..

Ze wsi Międzyrzecza, z włok 7 2/3 y ¼ y z morgow 38 kop 6:52: 4 1/3 ¼ .

Dziakła: owsa – kop 7 2/3 y ¼ siana – wozów 7 2/3 y ¼ , gęsi – 7 2/3 y ¼ kur – 7 2/3 y ¼ , Iwiec – kopa 1 y 19..

Summa prowentu – z włości Rudnickiey i Międzyrzeckiey , z Jeziory y z łąk, które naimuią kop 317, 21, 1 1/3 ¾ .

A to na złote czyni złt. 793: 11: 8 5/6.

Opisanie jezior, łąk. Jeziora Rudnickie.

Jezioro Kiernowo w puszczy Rudnickiey – toni malych 24. Sobstel jeziorko w puszczy, pod Ligoniami, toni 2.

Popiszki jezioro, w puł z xiężą franciszkanami Wileńskimi.

Do tego jeziora rzeka iedna Okla wchodzi, a druga Waka wychodzi.

Jeziora Międzyrzeckie:

Jezioro blisko dworu Niduwisz – toni 15, ryba w nim: okuń, ploc i jazgarze.

W puszczy iezior 3: Ozieryny – toni 3; ryba pospolita. Krakinis – toni 1; ryba – tylko karaś. Trzecie jezioro – toń – 1; ryba wszelaka.

Jezioro Kobzdelisz – 2 toni; w tym jeziorze ryba wszelaka.

Z jezior Rudnickich trzech y z Międzyrzeckiego – Nieduwisz nazwanego, rybacy z arendy po Wielkieynocy, we cztery niedziele daią, iako zwyż sięw prowencie opisało, - kop 160, na zlote 400.

 

Łąki Rudnickie które na dwór sprzataią:

 1. Łąka Ozarela

2. Łunila

3. Sulate

4. Wory

5. Dwoyniszki

6. Łamagultis.

Po drugiey stronie rzeki:

 1. Łaybunie

2. Grunia

3. Kumin Szniawietis

4. Grawzupis

5. Parszekipiewos

6. Dobiała

7. Podkomele

8. Mileykiszki

9. Drobialiszki

10. Siemaciltos

11. Bieczaryszcze

 

Łąki przy Miadzinach naymuią:

1. Pieculiczka               złot. 3

2. Łukianiszki                złot. 5

3. Awinia                złot. 5

4. Lidzina            złot 1: złot. 7 ½

5. Koroliszka         złot 3

6. Kiemsima         zlot 1. 7 ½

7. Druga Kiemsima  złot. 2, 15

8. Bogdaniszka       złot. 5

9. Asiuklina                zlot. 2: 5

10. Lipniszka            złot. 3: 22 2/3

11. Gomaszyszka  złot. 1 : 20

12. Kiemsimela Powzulas złot. 3: 22 ½

13. Andałupia           złot. 3: 22 ½

14. Cirwas                 złot. 2: 15

15. Druga Cirwas      złot. 6

16. Aśnikilina          złot. 3

17. Cukinia złot. 3

18. Druga Aukinia złot. 3

19. Kiemsima wielka złot. 11

20. Michalkiszki złot. 7: 15

21. Ciwiszka złot. 5

22. Wiłko złot. 2: 15

23. Birnciszka złot. 3

24. Grygiszka złot. 15

25. Urpiey złot. 2: 14

26. Przybaniszka złot. 2

27. Staminliszka złot. 2.

Czyni tego prowentu, który zwyż iest iuz opisany y położony, złot. 94: 27: 9.

Łąk Międzyrzeckie, które na dwór sprzątaia:

1. Naropieia sianożęć.

2. Sianożęć pod Dwornem polem

3 Sianożęć Pastewnik

4.Sianożęć pod Dworem

5. Pod Sadzawkami

6. Nad stawem

7. Kruhła

8. Między dwornym polem

Przy tem włok 3, które leżą przy Siwtnickim gruncie; trzymał przed tym Tatarzyn, który iuż umarł, po śmierci Onego i. m. p. starosta Żmudzki na kościół oddal.

 

Łąki Międzyrzeckie, które naymuią:

1. Łąka Pilkiszka Delnica                                 złot. 1 :15

2. Staszaliszka złot.                                        1: 15

3. Morgudziszki                                              złot. 1

4. Pilkiszki złot.                                               1: 15

5. Nazwizda złot.                                            1: 15

6. Pod Mogilnicami zlot.                                  3: 22 ½

7. Za Sadzawkami y za gruntem złot.                6, 7 ½

8. Za Rowami                                                 złot. 4

9. Grygiszka                                                  złot. 4

10. Przy drodze Wileńskiey                             złot. 5

11. Błoto między żytem                                   złot. 20

12. Łąka pod dwiema sznurami                        złot. 5

13. Pod czterema sznurami                             złot. 5

14. Przy Ostrowku ciwun naiął za złot.             2: 15

15. Tenże ciwun na Młynarzowszczyźnie          złot. 1

16. Morg Grygiszki                                        złot. 1: 15

17. Morg Karaliszki                                       złot. 13

18. Sianożęć Naropieia                                  złot. ?

19. Sianożęć Kruhła                                      złot. ?

20. Olksznina                                               złot. 1: 15

21. Za jeziorem woyt Ligoński                         złot. 2: 15

22. Pruwina                                                  złot. 20

23. Wiłkoniszka                                            złot. 1

24. Sianożęć Grybiszki                                  złot. 1: 15

25 Wanagina                                                złot. 2

Czyni tego prowentu, iako zwyż iest iuz w prowencie położono, - złot. 56: 25

Sumariusz spraw oycow Bernardyniowó Wileńskich na sianożęci y polko w puszczy Rudnickiey, które z iedney strone rzeka Merecz obeszła, z drugiey las Wielki:

1. Przywilej s. krola Stephena, pod datą w Wilnie, roku 1579, msca Junii die prima, którym stwierdza wszystkie do kościoła ich nalzężności y nadania, na co ieno ante incendium prawa mieli.

2. Dekret sławney pamięci xięcia Zbaraskiego Stephena Korybutowicza – wojewody Trockiego, pod datą w Trokach, roku 1580, msca Decembra 5 dnia, przysądzaiąc sianożęć oycom Bernardynom konwentu Wileńskiego.

3. List s. pamięci króla Zygmunta trzeciego zaręczny z cancelaryi większey w-go x-wa L-go do nieboszczyka pana Mikołaia Szumskiego – dzierżawcy Rudnickiego, iż bronił używania sianożęci oycom Bernardynom y pochwałki czynił, zakładając winy kop 2000 Litewskich, - pod datą we Gdańsku , roku 1593, msca Septembra 5 dnia.

4. list s. pamięci Króla Zygmunta trzeciego, pod datą w Wilnie , roku 1601, Augusti 28 dnia, do nieboszczyka pana Mikołaia Szumskiego – dzierżawcy Rydnickiego, daiąc polko y do sianożęci ie przyłaczaiąc .

5. List także do imści podskarbiego ziemskiego w. x. Lit., godney pamięci pana Andrzeja Zawiszy, aby od pana dzierżawcy spomnianego polka prowentu nie requirował, pod datą zwysz opisaną, w liście do pana dzierżawcy.

6. List króla imści pana naszego miłościwego teraźnieyszego Władysława IV, pod datą w Warszawie, roku 1635, Februarii 15 dnia, do wielmożnego imśc pana Alfonsa Lackiego – kasztelana Żmudzkiego, dzierżawcy Rudnickiego, abyzakonnicy sianożęci, tak iako dotąd w spokojnie używaniu były, bez żadney przeszkody y przenagabania zażywali.

 

 Opisanie sianożęci szlacheckich w ostempach puszcze Rudnickiey.

W kwaterze pierwszey, Royst nazwaney. W ostempie Slauzel, w drugim – Berzołayty, w trzecim Szynkarciszki – poddani im p.ana Lackiego – Kasztelana żmoydzkiego. W ostempie Milkuszki pan Antoni.

W kwaterze wtorek, nazwaney Stanowiszcze:

 W ostempie Audunop – poddany im. P. woiewody Trockiego. W ostempie Ruszczyliszkach – poddany pana Grotowskiego. W ostempie Jagłowe Szolo – poddany pana Hołubickiego; tamze w Ruszyliszkach y w Berlinach, nad rzeką Grauzupią; pan Tomasz Uhlik dzierży sianożęci morgow kilkadziesiąt, naco przywilei dekretem commisarskim y rewizorskim pierwszego dzierżącego pana Bokieia pokładał, także na wszystko to prawo corfirmatią od s. pamięci króla Zygmunta trzeciego, którą w roku 1615, Marca dziesiątego dnia, panu Ulikowi dano.

Tamże ma sianożęć pan Baranowski.

W ostempie Szyłoyć – pan Szwab.

W tymże ostempie – pan Piotr Zielno.Pod tym ze ostępem – poddany pana Zmieiewskiego.

W kwaterze trzeciey zwaney Łakinia:

Z imienia Połukney wszystka szlachta w ostępach trzech, w Orletu, w Czarnym maią sianożęci. W Bołtupisz ostempie – poddani pana Niekraszewicza. W Kiempie – poddani im. Pana Massalskiego.

W kwaterze czwartey, nazwana Królewska Gać : W ostempie Aszkinie – poddani pana Wołowicza; a przy Mereczu rzece Tatarów trzech sianożęci dzierżą: Mucha Roman, Skozoklar, Eliasz Muchromiec.

[1] Kapszczyzna (kapczyzna) — podatek od propinacji i sprzedaży trunków obowiązujący na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Od red. Zachowano oryginalna pisownię!